شعر دهه هفتاد بیراهه بود، شعر کریمی شعر گره هاست - وبلاگ موبایلستان

به گزارش وبلاگ موبایلستان ، نشست نقد و آنالیز مجموعه شعرهای باعاطفه های قرن مفرغ و فروتن، به وقتِ اسطوره شدن، سروده فرزاد کریمی در سالن کنفرانس کاخ ـ موزه ظروف سلطنتی از مجموعه تاریخی ـ فرهنگی سعدآباد و با حضور جمع زیادی از علاقه مندان به شعر و ادب فارسی برگزار گردید.

بهمن نامور مطلق، رئیس فرهنگستان هنر ایران، نخستین سخنران این نشست بود که بحث خود را به مرکزیت مکانی و انسانی در شعرهای دفتر فروتن، به وقتِ اسطوره شدن اختصاص داد. نامور مطلق نقد نام شناسانه را به سطح زایشی شعر دربرابر سطح پدیدارشناسی شعر متعلق دانست که کریستوا آن را امر نشانه ای نام داده است. با آنالیز نام شناسانه متن، با تحلیل کمی و کیفی نام هایی که در شعرهای این مجموعه وجود دارد و تحلیل اجزای وابسته این نام ها، تهران را دال مرکزی در سپهر نام های مکانی و اقلیما را دال مرکزی در سپهر نام های انسانی این مجموعه دانست. وی تهران را نمادی برای دیستوپیا و اقلیما را نمادی برای جمع شدن همه روابط خانوادگی در چنین ویران شهری تعبیر کرد. در یک نگاه کلی، اقلیما وظیفه دمیدن روح در تهران را برعهده دارد.

سخنران بعدی، مهدی محبتی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زنجان بود. محبتی دو مثلث بنیادین را در نقد ادبی دارای نقش بنیادین دانست: مثلث نویسنده، متن، خواننده و مثلث محتوا، صورت و زبان.

وی کیفیت متن را مبتنی بر هماهنگی سه رکن هر مثلث در جایگاه خود بیان نمود. وی بعلاوه شعر را نیازمند ایده مرکزی دانست و شعر فرزاد کریمی را فاقد چنین مرکزیتی دانست. وی ضلع محتوا را در شعرهای این دو مجموعه قوی تر از دیگر اضلاع توصیف کرد و با مقایسه این شعرها با شعر احمد شاملو، کریمی را شاعری دانست که صادق است، مخاطب را به بازی نمی گیرد، آینه تمام نمای زندگی شاعر است و فاجعه را چنان که هست، برای او به تصویر می کشد.

سخنران بعدی قدرت الله طاهری، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی بود. طاهری شعر امروز را بار سنگینی دانست که نیما بر دوش گرفت و شاملو آن را بر زمین گذاشت. او در ادامه گفت: فرزاد کریمی از نسل شاعرانی است که بار دیگر این بار را بر دوش گرفته اند تا آن را در راستا اصلی خود، که راستا زندگی است، قرار دهند.

طاهری شعر دهه هفتاد را بیراهه ای توصیف کرد که درگیر در بازی های بی حاصل فرمی و زبانی باقی ماند. وی گفت: در شعر کریمی فرهنگ شرق را به خوبی می توان دید. بدین ترتیب، مرکزیت شعرهای این دو مجموعه شعر نه تهران، که ایران است. کریمی در این مرکزیت مرگ، شکست و ویرانی های گذشته را به حوضچه اکنون آورده است تا شرایط کنونی این سرزمین را فریاد بزند.

وی گذشته ایران را تاریخی پربار دانست که شاعر موظف است در هر گوشه و کنار آن کند و کاو کند تا بتواند آن نخ نامرئی که این گذشته تاریخی را به زمان حال می آورد، پیدا کند و کریمی توانسته با نگاهی تیزبینانه این خط را پیدا کند.

وی بعلاوه تجربه زیسته ای گسترده را برای ورود به دنیای هنر ضروری قلمداد کرد، البته تجربه زیسته فردی قابل تعمیم به کلیت افراد جامعه.

طاهری مولوی را از ادبیات کلاسیک و نیما و فروغ و شاملو را از شعر معاصر مثال زد و شعر کریمی را مبتنی بر تجربه زیسته شاعر در دنیای کنونی دانست و کریمی را تصویرگر ویرانی از آدم تا اسفندیار تا... توصیف کرد؛ ویرانی ای که خاتمه ناپذیر است.

وی گفت تاریخ و فرهنگ و هنر مجموعه ای از بیان درباره شکست است و نه آنچه پیروزمندان در تریبون هایشان فریاد می زنند. وی عشقی که کریمی در شعرهایش تصویر می نماید را رونوشت از عشق شاملو دانست که هنوز تا رسیدن به پختگی عشق در شعر شاملو فاصله دارد.

حمیدرضا شعیری، نظریه پرداز درحوزه نشانه معناشناسی و استاد ادبیات فرانسه دانشگاه تربیت مدرس دیگرسخنران نشست، گفتمان شعری فرزاد کریمی را در مجموعه صوتی اقلیما و دو اثر متأخرش دارای تنی دانست که سنگ شده و شاعر هرچه کوشش می نماید نمی تواند این سنگ شدگی را از بین ببرد.

وی اقلیما را دختر، زن، زمین، سرزمین، وطن، گایا و درنتیجه منشأ آفرینش و خود آفرینش دانست و این نشان دهنده تلخی عشق برای شاعر است. وی شعر کریمی را دارای ویژگی بازگردندگی به فاجعه، فروپاشی و بی خاتمهی تفسیر کرد با واژه هایی با خصلت های ماتریالیستی؛ شعری پدیدارشناسانه چنان که هوسرل می گوید و چنان که سهراب سپهری می گوید: واژه باید خود باران باشد و این یعنی حضور بی واسطه تجربه زیسته شاعر در شعرش و شعر کریمی چنین است.

وی گفت موسیقی شعر کریمی در جاهایی نزدیک به موسیقی شعر نیما، در جاهایی نزدیک به موسیقی شعر شاملو، در جاهایی به موسیقی شعر اخوان ثالث و در نهایت موسیقی ویژه خودش را داراست که موسیقی کوبه ای است.

شعیری پرسش هایی را مطرح نمود که چرا تاریخ برای شاعر خالی است و مسئله ای را حل نمی نماید؟ شعر کریمی شعر گره هاست.

وی بعلاوه دو امکان نگاه به عشق، اقلیما و زندگی را مطرح نمود. یکی نگاه خوش بینانه و یکی نگاه بدبینانه و وزن نگاه بدبینانه را در شعر کریمی بسیار سنگین تر از نوع اول دانست.

محمود جعفری دهقی، استاد فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران نیز درباره ابزارهای شعری فرزاد کریمی سخن گفت. وی این ابزارها را دانش اسطوره ای، موسیقی شعر و نیز استفاده از تناقض ها بیان نمود.

وی بعلاوه جامعه و زیست امروزی انسان را دارای گره ها و ناکامی های بسیار دانست که لاجرم در شعر نمود خواهد داشت. جعفری دهقی درنهایت شعر کریمی را در استفاده از این ابزارها پیروز ارزیابی کرد.

سخنران خاتمهی نشست فرزاد کریمی، شاعر دو مجموعه بود. وی دو امکان را برای زندگی و عشق برشمرد: پیروزی و وصال یا شکست و فراق. به عقیده کریمی این مشکل شاعر نیست و مشکل شعر است که ناگزیر باید سراغ شکست برود. وی گفت: در پیروزی عمق شاعرانه وجود ندارد و در نهایت می توان شعاری از سر سرخوشی سر داد. این شکست است که انسان را در خود عمیق می نماید و می تواند شعرآفرین باشد.

کریمی در پاسخ به پرسش های شعیری، به اسطوره هایی چون افراسیاب و رستم و تهمینه اشاره نمود که صرفا پوشش ها و نمادهایی هستند برای آنچه شاعر در زندگی از سر گذرانده است. وی گفت: وقتی سیاوش از آتش عبور می نماید، قطعا این اتفاق برای شاعر به نحوی روی داده است یا دمیده شدن روح در مجسمه ای که پیگمالیون از محبوب ایده آل خود ساخته، قطعا برای شاعر اتفاق افتاده است و این رخداد الزاما نباید عینیت یافته باشد. این رخ داد در انتزاع لحظه ای شاعرانه کافی است.